پرتودرمانی چیست؟
رادیوتراپی که پرتودرمانی نیز نامیده می شود، یک درمان پزشکی با پرتوهای یونیزان، منبع رادیواکتیو یا ترکیبی از این دو است. درمان معمولاً علیه سرطان انجام می شود. هدف از رادیوتراپی از بین بردن سلول‌های سرطانی است. بیش از نیمی از بیماران سرطانی در دوره‌ای از بیماری خود نیاز به پرتو درمانی (Radiation therapy) دارند. همراه با سایر تکنیک‌های درمانی مانند جراحی و شیمی درمانی، رادیوتراپی می‌تواند با سرطان مبارزه کند. پزشکی که در انجام پرتودرمانی برای درمان سرطان تخصص دارد، رادیوتراپی انکولوژیست نامیده می‌شود.
انواع پرتودرمانی
تومور را می توان به روش های مختلفی تحت تابش قرار داد. پرتو درمانی انواع مختلفی دارد:
پرتودرمانی خارجی (تشعشع خارجی)
شناخته شده ترین نوع پرتو درمانی، تابش خارجی است. در اکثر بیماران از پرتودرمانی خارجی استفاده می‌کنیم. یک دستگاه بزرگ (شتاب دهنده خطی) یک پرتو نامرئی از تشعشع را به محل تومور می فرستد و تومور از طریق پوست تحت تابش قرار می‌گیرد. تعداد پرتو درمانی ها به نوع و محل تومور بستگی دارد. هر هفته سه تا پنج پرتو درمانی انجام می‌شود. برای تشعشعات خارجی نیازی به بستری شدن در بیمارستان نیست. لباس پوشیدن، پیدا کردن موقعیت مناسب روی تخت و تنظیم دستگاه، درمان ده دقیقه تا نیم ساعت طول می‌کشد.
پرتودرمانی داخلی (تشعشع داخلی)
اشعه داخلی (براکی تراپی) کمتر شناخته شده است. با پرتودرمانی داخلی، تابش از داخل صورت می گیرد سپس مواد رادیواکتیو را در داخل یا نزدیک تومور قرار می دهند. در این روش درمانی، انکولوژیست پرتو درمانی یک یا چند لوله، کاتتر یا سوزن (که با هم به عنوان نگهدارنده منبع شناخته می‌شوند) را وارد بدن می‌کند. رادیوتراپی داخلی تحت بیهوشی موضعی یا عمومی انجام می‌شود. پس از آن، نگهدارنده های منبع به یک دستگاه حاوی منبع رادیواکتیو متصل می‌شوند.
عمدتاً پرتوهای داخلی را به مکان‌هایی که دسترسی به آنها آسان است، مانند انواع خاصی از سرطان پروستات، سرطان دهانه رحم و تومورهای ناحیه سر و گردن اعمال می شود. ابتدا، در حین یک مینی جراحی، نگهدارنده ها را در محلی که قرار است پرتو دهی شود، قرار می دهند. اینها لوله های توخالی هستند که به لوله های انعطاف پذیر متصل می شوند و به دستگاهی متصل هستند که رادیواکتیویته را از طریق لوله ها به بدن شما منتقل می کند. پس از تابش، دستگاه را جدا کرده و نگهدارنده ها را جدا می کنند. پس از آن از تشعشعات آزاد می شود. اینکه آیا برای این درمان نیاز به بستری شدن در بیمارستان است یا خیر بستگی به مدت زمان پرتوگیری دارد.
کل بدن
با انواع خاصی از سرطان در خون یا سیستم ایمنی، ممکن است لازم باشد که کل بدن تحت تابش قرار گیرد. برای این کار از صندلی مخصوص استفاده می‌شود. بنابراین بیمار روی تخت درمان دراز نمی کشد. این صندلی در فاصله کمی بیشتر از دستگاه تابش قرار دارد. این امر باعث می شود تا تمام بدن به یکباره تابش شود.
پرتودرمانی سیستمیک
درمان‌های سرطان بسته به هدف، ناحیه بدنی که باید درمان شود و محلی که درمان انجام می‌شود به گروه‌های مختلفی تقسیم می‌شوند.
گروه اول مربوط به هدف درمان است.
با یک درمان شفابخش، هدف قرار دادن فرد در مسیر بهبودی است. بهبودی به این معنی است که هیچ سلول سرطانی دیگری در طول معاینات پزشکی یافت نمی شود. درمان تسکینی پیشرفت سرطان را کند می‌کند. اگر بیمار لاعلاج باشد، این نوع درمان را دریافت خواهد کرد. طول عمر بیمار را افزایش می دهد و کیفیت زندگی را بهبود می بخشد.
درمان‌های مکمل به معنای دقیق کلمه، درمان سرطان نیستند، اما برای بهبود راحتی و ایجاد احساس بهتر در بیمار بسیار مهم هستند. این درمان‌ها علائم ناشی از سرطان و یا عوارض جانبی درمان را کاهش می‌دهند. نمونه‌هایی از درمان‌های اضافی شامل مسکن‌ها، ضدعفونی‌کننده‌ها و داروهای ضد تهوع است.
درمان سیستمیک و موضعی
گروه دوم از درمان ها مربوط به ناحیه تحت درمان است.
یک درمان سیستمیک یا درمان عمومی روی کل بدن کار می کند. بنابراین می توان آن را علیه تومور اصلی و علیه هر متاستاز به طور همزمان هدایت کرد. شیمی درمانی و هورمون درمانی، درمان‌های سیستمیک هستند.
یک درمان موضعی (محلی و یا منطقه ای) بر محل تومور و ناحیه اطراف آن تمرکز دارد. نمونه‌هایی از درمان‌های موضعی، جراحی و رادیوتراپی هستند.
رادیوتراپی چگونه عمل می کند؟
رادیوتراپی یک روش درمانی با اشعه یونیزان برای از بین بردن سلول‌های سرطانی است. انکولوژیست پرتو درمانی به تومور یا محلی که تومور در آن بوده و بافت اطراف آن تابش می‌کند. این کار را می‌توان با پرتوهای دستگاهی خارج از بدن شما، یا با موادی که مستقیماً به بدن شما تابش می کند، انجام داد. در سرطان سینه، معمولاً به صورت خارجی ایجاد می شود. متخصص رادیوتراپی شرایط را برای شما توضیح می دهد.
درمان سرطان سینه با رادیوتراپی
رادیوتراپی یا پرتودرمانی یکی از درمان‌های احتمالی سرطان سینه است. پرتودرمانی‌ها می‌توانند سلول‌های سرطانی را که پس از جراحی در پستان یا نواحی غدد باقی می‌مانند از بین ببرد. مدت تابش، دوز و تعداد پرتودهی عمدتاً به نوع تومور و وسعت بیماری بستگی دارد. پرتو درمانی‌ها بدون درد هستند و معمولاً نیازی به بستری شدن ندارند. رادیوتراپی معمولاً سه تا هشت هفته پس از جراحی شروع می شود، مگر اینکه شیمی درمانی برنامه ریزی شده باشد. هنگامی که شیمی درمانی برنامه ریزی می شود، پرتو درمانی معمولاً سه تا چهار هفته پس از پایان شیمی درمانی آغاز می شود.
انکولوژیست پرتو دوز و میدان تابش را به گونه ای تنظیم می‌کند که بافت ها و اندام‌های سالم تا حد امکان در امان باشند. با تکنیک‌های مدرن، رادیوتراپیست عمدتاً سعی می‌کند حجم تابش شده روی ریه ها و قلب را محدود کند.
عوارض پرتو درمانی سينه
با این حال، شما باید عوارض جانبی احتمالی را در نظر بگیرید. پزشک یا پرستار شما این موضوع را از قبل برای شما توضیح خواهند داد. به عنوان مثال، پوست شما می تواند در ناحیه تحت تابش قرمز و حساس شود. افراد اغلب در طول و بعد از رادیوتراپی احساس خستگی می کنند. اکثر عوارض جانبی موقتی هستند. پرتودرمانی برای اکثریت قریب به اتفاق بیماران بسیار موثر است و فواید آن بیشتر از عوارض جانبی آن است.
عوارض جانبی پرتودرمانی برای درمان سرطان سینه
امروزه رادیوتراپی بسیار دقیق است و آسیب کمی به پوست یا بافت سالم اطراف وارد می کند. بسیاری از زنان رادیوتراپی سینه را به خوبی تحمل می کنند و عوارض جانبی پایدار کمی را گزارش می کنند. عوارض جانبی به دوز پرتو و دفعات انجام درمان بستگی دارد. تابش پرتوهای خارجی می تواند باعث تغییرات پوستی مانند ریزش مو، سوزش یا قرمزی پوست، نازک شدن بافت پوست یا حتی کنده شدن لایه بیرونی پوست شود. برخی از خانم‌ها ممکن است موارد زیر را تجربه کنند:
- یک بیماری پوستی شبیه آفتاب سوختگی
- تغییر رنگ پوست
- تورم و سنگینی در سینه
- خستگی
پرتودرمانی پس از برداشتن تومور
اگر برای برداشتن تمورر سرطان سینه و دست نخورده ماندن بافت باقیمانده سینه (لومپکتومی یا جراحی حفظ سینه)، عمل جراحی انجام دهید، ممکن است پزشک پس از عمل، پرتودرمانی را برای از بین بردن سلول های سرطانی باقیمانده توصیه کند. پرتو دادن بعد از لامپکتومی خطر بازگشت سرطان در پستان آسیب دیده را کاهش میدهد.
ترکیب رادیوتراپی با درمان های دیگر
تابش با جراحی یا شیمی درمانی، بسته به مرحله تومور بدخیم ترکیب می شود. وضعیت عمومی بدن بیمار نیز بر تاکتیک های درمان تأثیر می گذارد.
برای کارسینوم مجرای (مرحله صفر)، یکی از روش های زیر استفاده می شود:
- ماستکتومی. برداشتن تومور بدخیم و همچنین بافت سالم اطراف با یا بدون رادیوتراپی.
- هورمون درمانی برخی از زنان مبتلا به کارسینوم مجرای نیز داروهای هورمونی را به عنوان بخشی از درمان خود دریافت می کنند.
